Συμπεριφορά των πεντηκοστιανών στις "πνευματικές τους εμπειρίες"
Παρακάτω θα διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του πατήρ Σεραφείμ Ρόουζ "Η Ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος":
Έχοντας μικρό ή καθόλου θεμέλιο στις γνήσιες πηγές της χριστιανικής πνευματικής εμπειρίας – τα
Άγια Μυστήρια της Εκκλησίας, και την πνευματική διδασκαλία που έχει παραδοθεί από το Χριστό και τους
Αποστόλους δια μέσου των Αγίων Πατέρων – οι οπαδοί της «χαρισματικής» κίνησης δεν έχουν τρόπο να
διακρίνουν τη χάρη του Θεού από την απομίμησή της. Όλοι οι «χαρισματικοί» συγγραφείς δείχνουν, σε
μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, μια έλλειψη προσοχής και διάκρισης ως προς τις εμπειρίες που έχουν.
Κάποιοι Καθολικοί Πεντηκοστιανοί στα σίγουρα «εξορκίζουν το σατανά» πριν ζητήσουν το «βάπτισμα στο
Πνεύμα»· αλλά η αποτελεσματικότητα αυτής της πράξης, όπως θα γίνει σύντομα φανερό από τη δική τους
μαρτυρία, είναι παρόμοια με αυτή των Εβραίων στις Πράξεις (19:15), στων οπίων τον «εξορκισμό» το κακό
πνεύμα απάντησε: «Τον Ιησού τον ξέρω, και τον Παύλο τον ξέρω, εσείς όμως ποιοι είσαστε;» Ο άγιος
Ιωάννης ο Κασσιανός, ο μεγάλος Ορθόδοξος πατέρας της Δύσης (5ος αι.), ο οποίος έγραψε με μεγάλη
διάκριση για τα έργα του Αγίου Πνεύματος στη Συμβολή του (Collatio) για τις «Θείες Δωρεές», σημειώνει
ότι «καμμιά φορά οι δαίμονες (θαυματουργούν) με σκοπό να υψώσουν σε υπερηφάνεια τον άνθρωπο που
πιστεύει ότι κατέχει το μεγάλο δώρο, κι έτσι τον προετοιμάζουν για μια ακόμα πιο μεγάλη πτώση.
Προσποιούνται ότι καίγονται και οδηγούνται έξω από τα σώματα όπου κατοικούσαν, εξαιτίας της (δήθεν)
αγιότητας ανθρώπων που στην πραγματικότητα γνωρίζουν ότι είναι ανίεροι. Στο Ευαγγέλιο διαβάζουμε: Θα
εμφανιστούν ψευδόχριστοι και ψευδοπροφήτες…»
Ο «οραματιστής» του 18ου αιώνα Emanuel Swendendorg – ο οποίος ήταν ένας παράξενος
πρόδρομος της σημερινής αποκρυφιστικής και «πνευματικής» αναζωπύρωσης – είχε εκτεταμένες επαφές με
πνευματικά όντα, τα οποία έβλεπε συχνά και επικοινωνούσε μαζί τους. Διέκρινε δύο είδη πνευμάτων, τα
«καλά» και τα «κακά»· η εμπειρία του επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από τα ευρήματα ενός κλινικού ψυχολόγου
σε μια κρατική ψυχιατρική κλινική στην Ukiah της California. Ο ψυχολόγος αυτός πήρε στα σοβαρά τις
φωνές που άκουγαν οι ασθενείς του και επιχείρησε μια σειρά «διαλόγων» μαζί τους (δια της μεσολάβησης
των ίδιων των ασθενών). Συμπέρανε, όπως ο Swendenborg, ότι υπάρχουν δυο πολύ διαφορετικά είδη
«όντων» τα οποία έρχονταν σε επικοινωνία με τους ασθενείς: τα «ανωτέρα» και τα «κατώτερα». Με δικά
του λόγια: «Οι φωνές του κατώτερου τάγματος είναι σαν τους μεθυσμένους αλήτες σ’ ένα μπαρ, που τους
αρέσει να πειράζουν και να τυραννούν για να διασκεδάζουν. Υποβάλλουν απρεπείς πράξεις και μετά
επιπλήττουν τον ασθενή επειδή τις έλαβε υπ’ όψιν του. Βρίσκουν ένα ασθενές σημείο της συνείδησης και
εργάζονται πάνω σ’ αυτό ασταμάτητα… Το λεξιλόγιο και η έκταση ιδεών της κατώτερης τάξης είναι
περιορισμένα, έχουν όμως μια επίμονη επιθυμία καταστροφής… Εργάζονται πάνω σε κάθε αδυναμία και
πίστη, ισχυρίζονται ότι έχουν απόκοσμες δυνάμεις, λένε ψέμματα, υπόσχονται, και μετά υπονομεύουν τη
θέληση του ασθενούς… Όλα της κατώτερης τάξης είναι ανευλαβή ή εχθρικά προς τη θρησκεία… Σε
κάποιον εμφανίστηκαν σαν τυπικοί διάβολοι και αυτοσυστήθηκαν ως δαίμονες…»
«Οι πιο σπάνιες παραισθήσεις της ανώτερης τάξης είναι εντελώς αντίθετες… Αυτή η αντίδραση
μπορεί να εικονογραφηθεί μέσω της εμπειρίας ενός άνδρα. Είχε ακούσει την κατώτερη τάξη να λογομαχεί
για πολύ καιρό σχετικά με το πώς θα τον δολοφονούσαν. (Αλλά) είχε επίσης δει να έρχεται τη νύχτα σ’
αυτόν ένα φως, όπως ο ήλιος. Ήξερε ότι ήταν μια διαφορετική τάξη γιατί το φως σεβόταν την ελευθερία του
και θα αποσυρόταν αν τον τρόμαζε… Όταν ο άντρας ενθαρρύνθηκε να πλησιάσει το φιλικό ήλιο του,
εισήλθε σ’ ένα κόσμο ισχυρών θείων εμπειριών… (Μια φορά) εμφανίστηκε μια πολύ ισχυρή κι
εντυπωσιακή φιγούρα σαν το Χριστό… Μερικοί ασθενείς έχουν πείρα τόσο της ανώτερης όσο και της
κατώτερης τάξης σε διάφορες χρονικές στιγμές, και νοιώθουν παγιδευμένοι μεταξύ ενός ιδιωτικού
παραδείσου και κόλασης. Πολλοί γνωρίζουν μόνο τις επιθέσεις της κατώτερης τάξης. Η ανώτερη τάξη
ισχυρίζεται ότι έχει εξουσία πάνω στην κατώτερη και πραγματικά, το δείχνει κατά καιρούς, αλλά όχι αρκετά
για να δώσει ειρήνη του νου στους περισσότερους ασθενείς… Η ανώτερη τάξη παρουσιάζεται παράξενα
προικισμένη, ευαίσθητη, σοφή, και φιλόθρησκη».
Οποιοσδήποτε αναγνώστης των Ορθοδόξων βίων των Αγίων και άλλης πνευματικής φιλολογίας
ξέρει ότι όλα αυτά τα πνεύματα – τόσο «καλά» όσο και «κακά», τα «ανώτερα» και τα «κατώτερα» - είναι εξ
ίσου δαίμονες, και ότι η διάκριση μεταξύ πραγματικά καλών πνευμάτων (αγγέλων) κι αυτών των κακών
πνευμάτων δεν μπορεί να γίνει με βάση τα προσωπικά συναισθήματα και τις εντυπώσεις κάποιου. Η ευρέως
εξαπλωμένη πρακτική του «εξορκισμού» στους «χαρισματικούς» κύκλους δεν προσφέρει καμμιά εγγύηση
ότι τα κακά πνεύματα έχουν εκδιωχθεί πραγματικά· οι εξορκισμοί είναι επίσης πολύ συνηθισμένοι (και
φαινομενικά επιτυχημένοι) μεταξύ των πρωτόγονων σαμάνων, οι οποίοι επίσης αναγνωρίζουν ότι
υπάρχουν διαφορετικά είδη πνευμάτων – τα οποία πάντως είναι όλα εξ ίσου δαίμονες, είτε φαίνεται να
φεύγουν όταν εξορκίζονται είτε έρχονται όταν καλούνται για να δώσουν σαμανιστικές
δυνάμεις.
Κανείς δεν θα αρνηθεί ότι η «χαρισματική» κίνηση είναι στο σύνολό της αυστηρά
προσανατολισμένη εναντίον του σύγχρονου αποκρυφισμού και σατανισμού. Αλλά τα πιο πονηρά κακά
πνεύματα εμφανίζονται σαν «άγγελοι φωτός» (Β’ Κορ. 11:14). Έτσι, απαιτείται μεγάλο χάρισμα διάκρισης,
μαζί με βαθειά δυσπιστία προς όλες τις εξαιρετικές «πνευματικές» εμπειρίες κάποιου, προκειμένου να μην
εξαπατηθεί κανείς. Ενώπιον των πανούργων αόρατων εχθρών που διεξάγουν πόλεμο κατά του ανθρώπινου
γένους, η στάση της αφελούς εμπιστοσύνης που έχουν προς τις εμπειρίες τους οι αναμεμειγμένοι στο
«χαρισματικό» κίνημα είναι μια ανοιχτή πρόσκληση σε πνευματική πλάνη. Ένας πάστορας, για παράδειγμα,
συνιστά διαλογισμό πάνω σε αγιογραφικά εδάφια και μετά καταγραφή κάθε σκέψης που προξενήθηκε από
την ανάγνωση: «Αυτό είναι το προσωπικό μήνυμα του Αγίου Πνεύματος προς εσένα» .
Αλλά οποιοσδήποτε σοβαρός μελετητής της Ορθόδοξης πνευματικότητας γνωρίζει ό,τι για παράδειγμα,
«στην αρχή της μοναστικής ζωής μερικοί από τους ακάθαρτους δαίμονες καθοδηγούν τους αρχάριους στην
ερμηνεία των Θείων Γραφών… παραπλανώντας τους βαθμιαία ώστε να μπορέσουν να τους οδηγήσουν στην
αίρεση και τη βλασφημία» (Η Κλίμαξ, αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη, κεφ. 26:152).
Είναι λυπηρό, η συμπεριφορά των Ορθόδοξων οπαδών της «χαρισματικής αναζωπύρωσης» δεν
φαίνεται πιο διακριτική απ’ ότι των Καθολικών και των Προτεσταντών. Προφανώς δεν γνωρίζουν καλά
τους Ορθοδόξους Πατέρες ή τους βίους των Αγίων, κι όταν αναφέρουν κάποιον εξαιρετικό Πατέρα, η
αναφορά είναι συχνά απομονωμένη από το γενικό πλαίσιο (βλ. πιο κάτω σχετικά με τον άγιο Σεραφείμ). Οι
«χαρισματικοί» προσφεύγουν κυρίως στην εμπειρία. Ένας Ορθόδοξος ιερέας γράφει: «Κάποιοι έχουν
τολμήσει να χαρακτηρίσουν την εμπειρία αυτή ‘’πρελέστ’’ – πνευματική υπερηφάνεια. Κάποιος που έχει
συναντήσει τον Κύριο μ’ αυτόν τον τρόπο δεν θα μπορούσε να πέσει σ’ αυτήν την πλάνη»
. Αλλά είναι πολύ σπάνιος ένας Ορθόδοξος Χριστιανός ο οποίος είναι ικανός να διακρίνει πολύ
αδιόρατες μορφές πνευματικής πλάνης (όπου η «υπερηφάνεια» για παράδειγμα, μπορεί να πάρει τη μορφή
«ταπεινότητας»), μόνο βάσει του πως αισθάνεται γι’ αυτές, χωρίς αναφορά στην πατερική παράδοση· μόνο
κάποιος που έχει ήδη αφομοιώσει πλήρως την πατερική παράδοση στη δική του σκέψη και πρακτική κι έχει
φθάσει σε μεγάλη αγιότητα μπορεί να αποτολμήσει να το κάνει αυτό.
Πως είναι προετοιμασμένος ο Ορθόδοξος Χριστιανός να αντισταθεί στην πλάνη; Έχει ολόκληρη τη
συλλογή των θεόπνευστων πατερικών συγγραμμάτων τα οποία, μαζί με την Αγία Γραφή, παρουσιάζουν την
αντίληψη της Εκκλησίας του Χριστού επί 2000 χρόνια, με αναφορά σε σχεδόν κάθε απατηλή και
ψευδοπνευματική εμπειρία. Αργότερα θα δούμε ότι αυτή η παράδοση έχει μια πολύ σαφή αντίληψη ακριβώς
στο κύριο θέμα που εγείρει η «χαρισματική αναζωπύρωση»: σχετικά με την πιθανότητα μιας νέας και
ευρέως διαδεδομένης «έκχυσης του Αγίου Πνεύματος» κατά τις έσχατες ημέρες. Αλλά πριν ακόμα
συμβουλευτεί τους Πατέρες πάνω σε συγκεκριμένα θέματα, ο Ορθόδοξος Χριστιανός είναι προστατευμένος
έναντι της πλάνης από την ίδια τη γνώση ότι τέτοια πλάνη όχι μόνο υπάρχει, αλλά είναι παντού, ακόμα και
μέσα του. Ο Επίσκοπος Ιγνάτιος γράφει: «Βρισκόμαστε όλοι μέσα σε πλάνη. Η γνώση αυτού του γεγονότος
είναι το καλύτερο αποτρεπτικό κατά της πλάνης. Είναι η μεγαλύτερη πλάνη να νομίζει κανείς ότι είναι
απαλλαγμένος από πλάνη». Αναφέρει τον άγιο Γρηγόριο το Σιναΐτη, ο οποίος μας προειδοποιεί: «Δεν είναι
μικρός κόπος να αποκτήσει κανείς την αλήθεια επακριβώς και να καθαριστεί από κάθε τι που αντιτίθεται στη
χάρη· επειδή είναι σύνηθες για το διάβολο να δείχνει την πλάνη του, ιδιαίτερα στους αρχάριους, με τη μορφή
της αλήθειας, δίνοντας μια πνευματική εμφάνιση σ’ αυτό που είναι κακό». Και «Ο Θεός δεν θυμώνει με αυτόν
που, φοβούμενος την πλάνη, φυλά τον εαυτό του με εξαιρετική προσοχή, ακόμα κι αν δεν δεχτεί κάτι που έχει
σταλεί από το Θεό… Αντιθέτως, ο Θεός επαινεί αυτόν για τη σύνεσή του».
Έτσι, εντελώς απροετοίμαστος για πνευματικό πόλεμο, μην ξέροντας ότι υπάρχει πνευματική πλάνη
με πολύ αδιόρατη μορφή (αντιθέτως με τις φανερές μορφές του αποκρυφισμού), ο Καθολικός ή
Προτεστάντης ή απληροφόρητος Ορθόδοξος Χριστιανός πάει σε μια συνάθροιση προσευχής για να
«βαπτιστεί (ή να γεμίσει) με το Άγιο Πνεύμα». Η ατμόσφαιρα της συνάντησης είναι εξαιρετικά χαλαρή,
αφημένη εκ προθέσεως «ανοιχτή» στη δραστηριότητα κάποιου «πνεύματος». Οι Καθολικοί (που
ισχυρίζονται ότι είναι πιο επιφυλακτικοί από τους Προτεστάντες) περιγράφουν μερικές από τις
Πεντηκοστιανικές συγκεντρώσεις τους ως εξής: «Έμοιαζαν να μην υπάρχουν φραγμοί, συστολές... Κάθισαν
σταυροπόδι στο πάτωμα. Χαλαρωμένες κυρίες. Μοναχός με λευκή ρόμπα. Καπνιστές τσιγάρων, πότες καφέ.
Προσεύχονταν σε ελεύθερη μορφή... Μου ήρθε στο μυαλό ότι αυτοί οι άνθρωποι περνούσαν καλά
προσευχόμενοι! Αυτό εννοούσαν, λέγοντας για το Άγιο Πνεύμα που κατοικεί ανάμεσά τους;» Και μια άλλη
Καθολική Πεντηκοστιανική συνάθροιση, «αν εξαιρεθεί το γεγονός ότι κανείς δεν έπινε, έμοιαζε σαν κοκτέηλ
πάρτυ» . Σε διομολογιακές «χαρισματικές» συναθροίσεις η ατμόσφαιρα είναι
ομοίως αρκετά ανεπίσημη, ώστε κανείς δεν εκπλήσσεται όταν το «πνεύμα» εμπνέει μια ηλικιωμένη γυναίκα
να σηκωθεί, εν μέσω παροξυσμού γενικού κλίματος, και να «χορέψει λίγο ζιγκ» (είδος ζωηρού χορού).
Στον σοβαρό Ορθόδοξο Χριστιανό, το πρώτο αξιοπρόσεκτο σε μια τέτοια ατμόσφαιρα
είναι ολική έλλειψη αυτού που ξέρει στις δικές του Θείες Ακολουθίες ως γνήσια ευλάβεια και δέος, που
απορρέουν από το φόβο του Θεού. Κι αυτή η πρώτη εντύπωση μονάχα επιβεβαιώνεται χτυπητά με την
παρατήρηση των αληθινά παράξενων αποτελεσμάτων που παράγει το πεντηκοστιανικό «πνεύμα» όταν
κατέλθει σ’ αυτή τη χαλαρή ατμόσφαιρα. Θα εξετάσουμε τώρα μερικά από αυτά τα αποτελέσματα,
τοποθετώντας τα στην κρίση των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας του Χριστού.
