Προσευχή, το φάρμακο ενάντια στο φόβο

Ο άνθρωπος οφείλει να ζητήσει τη βοήθεια τούτη μέσω της προσευχής, με την πίστη ότι ο
Θεός μπορεί να του την παράσχει και με την ελπίδα ότι θα του την προσφέρει. Πρέπει να
σημειωθεί ότι το πιο δραστικό και αποτελεσματικό φάρμακο είναι η «προσευχή του Ιησού»
που στρέφεται εναντίον του φόβου και όλων των συγγενών παθών (δειλίας, τρόμου, άγχους,
αγωνίας). Ο Αγιος Ιωάννης Σιναΐτης συμβουλεύει: «Ιησού ονόματι μάστιζε πολεμίους· ου γαρ εστιν
εν τω ουρανώ και επί της γης ισχυρότερον όπλον. Απαλλαγείς της νόσου, [Σ.τ.μ.: Του φόβου και της
δειλίας] ανύμνει τον λυτρωσάμενον· ευχαριστούμεος γαρ, εις αιώνας σκεπάσει σε» (Κλίμαξ). Και ο
Ευάγριος παρατηρεί: «Ψόφους μεν και κτύπους και φωνάς και οικισμούς [Σ.τ.μ.: Προσβολές,
βλάβες, βασανισμοί] εκ δαιμόνων ακούσεται ο καθαράς επιμελούμενος προσευχής, αλλ' ου
συμπετείται [Σ.τ.μ.: Δεν θα πετάξει μαζί δηλ. δεν θα συμπορευτεί με τις προκλήσεις των δαιμόνων],
ουδέ προδώσει τον λογισμόν λέγων προς τον Θεόν: "Ου φοβηθήσομαι κακά, ότι συ μετ' εμού ει", και
τα όμοια» (Περί προσευχής). Ο ίδιος επιπλέον διαπιστώνει: «Ούτινος ο νους δια παντός προς τον
Κύριόν εστι και ο ζήλος αυτού της μνήμης πλήρης και η επιθυμία αυτού όλη προς Αυτόν εκτείνεται,
τούτω το τους έξω των σωμάτων ημών περιφερομένους πολεμίους ανυποτάκτους όντος ου φοβείσθαι
εγγύς εστί» (Κεφάλαια γνωστικά). Η καρδιακή προσευχή δίνει πραγματικά τη δυνατότητα στον
άνθρωπο να παραμένει μόνιμα ενωμένος με το Θεό και ν' αποκομίζει διαρκώς οφέλη από τη
βοήθειά Του· οπότε πλέον καμιά αιτία φόβου δεν μπορεί να τον αιφνιδιάζει. «Είπεν γέρων:
"Καθεύδοντός σου ή εγειρομένου, ή άλλο τι ποιούντος, εάν η ο Θεός προ οφθαλμών σου, εν ουδενί
δύναταί σε ο εχθρός εκφοβήσαι, εάν δε ο λογισμός ούτος εμμείνη εν τω Θεώ, και η δύναμις του
Θεού μενεί εν αυτώ» (ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΠΑΤΕΡΩΝ, Συλλογαί διάφοροι). Όσο μάλιστα η προ-
σευχή του είναι καθαρότερη, τόσο λιγότερο βιώνει ο άνθρωπος το φόβο. Γράφει ο Αγιος
Βαρσανούφιος: «Το σημείον δε, ότι ήψατο αυτού, [εστίν] ότι ουκ έτι ταράσσεται εάν πειράση αυτόν
όλος ο κόσμος». [Σ.τ.μ.: Εάν συγκρουστεί]. Η εξαφάνιση του φόβου και των συναφών παθών
προκύπτει στην περίπτωση τούτη ως αποτέλεσμα της συνεχούς παρουσίας της θείας δύναμης
στον άνθρωπο χάρη στην αδιάλειπτη προσευχή. Είναι δυνατόν όμως ο άνθρωπος να λυτρωθεί
από τα πάθη του και με κάποια ειδική προσευχή. Γράφει σχετικά ο Αγιος Ιωάννης ο Ερημίτης
ότι με το αίτημα που διατυπώνουμε στο Χριστό μπορούμε να πάρουμε δύναμη βοήθεια για (ν'
αντιμετωπίσουμε) όλες τις αγωνίες και τους φόβους μας. Ένα απόφθεγμα αναφέρει ότι
«ηρώτησέ τις τον αββάν Θεόδωρον: "Εάν άφνω γένηταί τις πτώσις, και συ φοβή αββά"; Λέγει αυτώ
ο γέρων: "Εάν κολληθή [Σ.τ.μ.: Απόδειξη ότι ισχύουν και έχουν γίνει κατανοητά αυτά, που αναφέρει
παραπάνω ο Αγιος Βαρσανούφιος είναι η αταραξία του ανθρώπου έναντι κάθε πειρασμού,
δοκιμασίας και επίθεσης από μέρους του κόσμου. Και γράφει αμέσως πριν ο Αγιος: «Οδηγεί εις [την
τελείαν ευχήν] τον άνθρωπον [...], το έχειν τον νουν τω Θεώ παριστάμενον και λαλούντα αυτώ.
Επιγινώσκεται δε η ευχή, όταν απαλλάσσηται ρεμβασμού και βλέπη ότι ευφραίνεται ο νους φωτισθείς
εν Κυρίω» (Επιστολή, 79). Γίνεται κατανοητή λοιπόν από την παράθεση όλου του χωρίου, η
αντίστροφα ανάλογη σχέση της τέλειας προσευχής και του φόβου) ο ουρανός τη γη, Θεόδωρος
ου φοβείται". Ην γαρ δεηθείς του Θεού, ίνα αρθή απ' αυτού η δειλία» (ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ
ΠΑΤΕΡΩΝ, Αλφαβητική συλλογή, Θεόδωρος ο της Φέρμης).
Αντίστοιχα, η θεραπευτική του φόβου προϋποθέτει την απάρνηση του ιδίου θελήματος εκ
μέρους του ανθρώπου και την ταπεινόφρονα συμπεριφορά. Έτσι σ' ένα αδελφό που ρωτάει:
«πώς δύναμαι σωθήναι εις τον καιρόν τούτον, ότι λογισμός δειλίας ανέβη εις την καρδίαν μου;» ο
Αγιος Βαρσανούφιος απαντά: «Κατά πάντα καιρόν εάν δύνηται ο άνθρωπος κόπτειν το εαυτού
θέλημα εν πάσι, και έχειν ταπεινήν καρδίαν [...], δύναται σωθήναι χάριτι Θεού· και όπου εάν η, ου
κατακυριεύει αυτού η δειλία». Ο φόβος, όπως είδαμε, συνδέεται με την υπερηφανία· όσο
περισσότερο ο άνθρωπος εμπιστεύεται τις δυνάμεις του, τόσο υποδουλώνεται στο
συγκεκριμένο πάθος. Για να καταφέρει να το νικήσει με τη δύναμη του Θεού, για να πάρει τη
δύναμη αυτή και να την κρατήσει, ο άνθρωπος οφείλει ν' απαρνηθεί τον εαυτό του, ν'
αναγνωρίσει την ανεπάρκειά του, αλλιώς η ενέργεια του Θεού δεν θα μπορέσει να βρεί πεδίο
δράσης μέσα του. Ο Αγιος Ισαάκ συνιστά σ' όποιον θέλει ν' απαλλαγεί από το φόβο να
προσεύχεται κυρίως για την απόκτηση της ταπείνωσης: «Όσον [τις τας ευχάς] πληθύνει,
ταπεινούται η καρδία [...]. Όταν δε ταπεινωθή ο άνθρωπος, παραυτίκα κυκλοί αυτόν το έλεος, και
τότε αισθάνεται η καρδία της θείας βοηθείας. Διότι ευρίσκει δύναμίν τινα πεποιθήσεως κινουμένην εν
αυτή».
Απόσπασμα από το βιβλίο του jean Glaude Larchet"Η θεραπευτική του φόβου"