Τζιχαντιστές: Το καταφύγιο των «χαμένων ψυχών» του 21ου αιώνα
Μπορούμε να τους χωρίσουμε σε μερικές ομάδες, ανάλογα με τα κίνητρά τους. Πρώτα απ’ όλα είναι ο τοπικός πληθυσμός που βρέθηκε στα εδάφη, τα οποία ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία και στο Ιράκ. Γι’ αυτούς, το ΙΚ είναι κατά πρώτο λόγο, όχι τρομοκρατική οργάνωση, αλλά συγκεκριμένα κράτος, το οποίο βάζει σε μια τάξη το χάος. Παρόμοια σενάρια είχαν λάβει χώρα και στο Αφγανιστάν την περίοδο της ενίσχυσης του κινήματος των Ταλιμπάν, και με λίγο διαφορετικό τρόπο στη Γερμανία λίγο πριν ανέλθουν οι ναζί στην εξουσία.
Μια άλλη ομάδα σχηματίζει η νεολαία, η οποία έρχεται ειδικά στη Συρία από άλλες μουσουλμανικές, κυρίως αραβικές χώρες. Το Ισλαμικό Κράτος είναι ως ένα βαθμό δημοφιλές στις λαϊκές συνοικίες και στις φτωχές περιοχές αρκετών από αυτές. Η Τυνησία μόνο, του έδωσε περίπου 3500 μαχητές, μπορεί και περισσότερους. Οι ιστορίες για νεαρούς που εντάχθηκαν στο ΙΚ μεταδίδονται από στόμα σε στόμα. Σε όλες τις ιστορίες είναι παρούσα η ίδια αυτή ιδέα: Δεν είναι η επιδίωξη να σκοτώνουν και δεν είναι το θρησκευτικό πάθος εκείνο που ωθεί το νεαρό αυτό κόσμο στη Συρία, αλλά η έλλειψη ελευθερίας και προοπτικής στην πατρίδα. Οι διηγήσεις αυτές είναι γεμάτες από την αίσθηση πως είναι αδύνατη η ευτυχία σε μια κοινωνία, η οποία αναγνωρίζει την υλική ευημερία ως το βασικό κριτήριο, αλλά που παρόλα αυτά παραμένει φτωχή. Στο ΙΚ όμως η υλική ευημερία δεν είναι το βασικό, κάτι που σημαίνει ότι εκεί υπάρχει προοπτική και υπάρχει ευτυχία.
Νεολαία από τη Δύση
Η τρίτη ομάδα υποστηρικτών του ΙΚ είναι η μουσουλμανική νεολαία από το περιβάλλον των μεταναστών στις χώρες της Δύσης. Το Ισλάμ αρχίζει και παίζει πολύ πιο ουσιαστικό ρόλο στη ζωή των μουσουλμάνων που μεταναστεύουν στη Δύση απ’ ό,τι έπαιζε στην πατρίδα τους, καθίσταται η βάση της ταυτότητας και συσπείρωσης της μεταναστευτικής κοινότητας δίνοντας ώθηση στη δημιουργία μιας υπερεθνικής «ψευδο-Ουμμά (έθνους/κοινωνίας)». Η σύγχυση την οποία αισθάνονται οι μετανάστες λόγω της ανόδου της άκρας-ριζοσπαστικής Δεξιάς στην Ευρώπη και της οφθαλμοφανούς σύγκρουσης ανάμεσα στις δικές τους παραδοσιακές αξίες και τις φιλελεύθερες ευρωπαϊκές, τους ωθεί στην αναζήτηση απαντήσεων και προσανατολισμών ζωής μέσα από τις θρησκευτικές ιδεολογίες.
Τέλος, υπάρχει μια τέταρτη ομάδα. Οι Ευρωπαίοι που έχουν ασπαστεί το Ισλάμ και βρίσκουν στη δράση του ΙΚ εκείνο το οποίο δεν μπορούν ν’ ανακαλύψουν στο περιβάλλον τους, το ίδιο που βρίσκουν σε αυτή και οι μουσουλμάνοι μετανάστες, ένα είδος αυστηρού συστήματος αξιών. Είναι ο μη ανθρωπιστικός χαρακτήρας και η παραίτηση από τον προσανατολισμό στο άτομο, που επιτρέπουν να αποφευχθεί ο αναπότρεπτος στον μεταμοντέρνο κόσμο σχετικισμός.
Σ’ αυτές τις τέσσερις ομάδες μπορούν να προστεθούν τουλάχιστον δύο. Είναι οι επαγγελματίες τζιχαντιστές, οι οποίοι όλη τους τη ζωή μετακινούνται από το ένα καυτό σημείο του πλανήτη στο άλλο, καθώς και άνθρωποι με διαφόρων ειδών ψυχικές ασθένειες, οι οποίοι γοητεύονται από τις ιδέες της βίας που παρουσιάζεται ως τέχνη.
Αλλαγή συνόρων και ιστορικού status quo
Συνεπώς, η κατεύθυνση της μάχης κατά του ΙΚ οφείλει να προϋποθέτει την ενίσχυση της κρατικής οργάνωσης στη Μέση Ανατολή. Ο κόσμος πρέπει να αποδείξει στα παιδιά από τις φτωχογειτονιές ότι τα κράτη που γεννήθηκαν στην περιοχή τον 20ο αιώνα, είναι βιώσιμα και αποτελεσματικά. Καταρχάς, ο κόσμος είναι απόλυτα σύμφωνος με αυτή την ιδέα. Το πρόβλημα είναι πως, ούτε η σοβιετική-ρωσική (στο εξής και η κινεζική) προσέγγιση που συνίσταται στην στήριξη των καθεστώτων, ούτε και η αμερικανική-ευρωπαϊκή που επικεντρώνει περισσότερο την προσοχή στην παρότρυνση για ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών και οδηγεί στην κοινωνική πόλωση, δεν λειτουργούν αποτελεσματικά και είναι επείγουσα η ανάγκη επαναπροσδιορισμού τους.Αν πάρουμε τις πρώτες τέσσερις ομάδες που περιγράφηκαν, η προσοχή επικεντρώνεται σε ορισμένες. Για τις δυο πρώτες, το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί μια εναλλακτική λύση στα χρεοκοπημένα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Η εμφάνισή του δεν είναι απλά μια συνέπεια της Αραβικής άνοιξης, της κατάρρευσης της συμφωνίας Σάικς-Πικό (Sykes-Picot Agreement, μυστική γαλλο-γερμανική συμφωνία του 1916 για τον καταμερισμό των ζωνών επιρροής στη Μ. Ανατολή ύστερα από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), και της κρίσης κρατικής οργάνωσης στην περιοχή, αλλά είναι ακριβώς η προσπάθεια να προταθεί μια άλλη κρατική οργάνωση βασισμένη στην παραίτηση από την ιδέα του έθνους-κράτους, τη λησμονιά της αποικιοκρατικής κληρονομιάς, και την ανανεωμένη αντίληψη της μεσαιωνικής αραβικής μουσουλμανικής εμπειρίας.
Ωστόσο, η ενίσχυση της κρατικής οργάνωσης στην περιοχή και πολύ περισσότερο η αναζήτηση μιας νέας λογικής, είναι μια υπόθεση που θα χρειαστεί πολύ χρόνο και εγκυμονεί δυσκολίες. Όλα αυτά απαιτούν ουσιαστικά μια νέα πρόοδο, μια μετάβαση της Μέσης Ανατολής και του Δυτικού κόσμου σ’ ένα νέο σκαλοπάτι ανάπτυξης. Επομένως για την ώρα, λύση στο πρόβλημα του ΙΚ δεν υπάρχει, και στον κόσμο απομένει να παλέψει όχι με την ουσία αυτού του φαινομένου, παρά μόνο με τις συγκεκριμένες εκφάνσεις του υπό τη μορφή των προσφυγικών ρευμάτων, της σκληρότητας και της τρομοκρατίας.Διαφορετικά είναι τα πράγματα με τις δυο άλλες ομάδες (τους μουσουλμάνους μετανάστες και τους Ευρωπαίους που ασπάστηκαν το Ισλάμ). Γι’ αυτά τα άτομα που έρχονται στη Συρία και στο Ιράκ από την Ευρώπη, το βασικό είναι ακριβώς η ιδεολογική έλξη του ΙΚ. Σ’ αυτή την περίπτωση η αντιμετώπιση του ΙΚ απαιτεί από τη Δυτική κοινωνία τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτισμικής λογικής.
Ο Βασίλι Κουζνετσόφ είναι διευθυντής του Κέντρου Αραβικών και Ισλαμικών Μελετών του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
0 Σχόλια