Η ΝΙΚΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ/ Του Σαράντου Καργάκου.

Ὁ Χρυσόστομος, ἀνεξάρτητα ἀπὸ συμπάθειες πρὸς ὁρισμένα πολιτικὰ πρόσωπα, δὲν εἶχε κομματικὴ ἀλλ’ ἐθνικὴ ἰδεολογία. Πίστευε σὲ μία πολιτικὴ ἐθνικῆς συνοχῆς ποὺ θὰ συσπείρωνε ὅλες τὶς δυνάμεις τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὥστε νὰ καταστεῖ ἐφικτὴἐκμετάλλευ-
ση ὅλων τῶν εὐκαιριῶν ποὺ προσέφερε ἡ ἐμπλοκὴ τῆς Τουρκίας στὸν πόλεμο στὸ πλευρὸ τῶν Κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν. Ὅπως καὶ ὁ Βενιζέλος, πιστεύει κι αὐτὸς στὴ νίκη τῶν δυνάμεων τῆς Ἀντὰντ καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ δεῖ τὴν Ἑλλάδα νὰ μάχεται στὸ πλευρό τους. Τὸ 1915 συντάσ- σει ὑπόμνημα πρὸς τὸν βασιλέα Κωνσταντίνο, κάνοντας ἔκκληση πρὸς αὐτὸν νὰ ἐξέλθει ἀπὸ τὴν οὐδετερότητα. Στὸ ὑπόμνημα γράφει: «Σὺ εἶ ὁ ἐρχόμενος ἢ ἕτερον προσδοκῶμεν; Ἀπευθύ- νομεν τὸ τεταραγμένον τοῦτο ἐρώτημα πρὸς Σέ, τὸν προσδοκώμενον ἀπὸ τόσων αἰώνων, ὡς τὸν Μεσσίαν τοῦ στενάζοντος ὑπὸ σκληροτάτην δουλείαν Γένους ἡμῶν...» Δυστυχῶς, ἡ ἔκκληση τοῦ Χρυσοστόμου δὲν εἰσακούσθηκε. Ἐπακολούθησε ὁ Διχασμὸς καὶ ἡ Ἑλλὰς μπῆκε στὸν πόλεμο διαιρεμένη. Ἔτσι τὰ πολιτικὰ καὶ στρατιωτικὰ τρόπαια ποὺ δρέψαμε εἶχαν μέσα τους τὸ σπέρμα τῆς ἀνατροπῆς τους: τὸν διχασμό. Ὅμως ἐκείνη τὴ στιγμὴ τῶν μεγάλων ἐθνικῶν θριάμβων, τῶν πιὸ μεγάλων τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἐλάχιστοι ἔβλεπαν τὰ πυκνούμενα νέφη στὰ βάθη τῆς Ἀνατολῆς. Μετὰ τὴν ἥττα τῶν Κεντρικῶν Αὐτοκρατοριῶν καὶ τὴν ὑπογραφὴ τῆς ἀνακωχῆς τοῦ Μούδρου (17/30 Ὀκτωβρίου) πάνω στὸ ἀγγλικὸ πλοῖο «Ἀγαμέμνων», τὰ ἑλληνικὰ πολεμικὰ μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν θρυλικὸ «Ἀβέρωφ» εἰσπλέουν στὸν Κεράτιο. Ἕλλην ἁρμοστὴς ἐγκαθίσταται στὴΚΠολη, ἑλληνικὰ ἀγήματα μαζὶ μὲ συμμαχικὰ ἀποβιβάζο- νται στὶς κυριώτερες τουρκικὲς πόλεις. Ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καταρρέει καὶ ἀπὸ τὴν τέφρα της νέα δύναμη πέπρωται ν’ ἀναγεννηθεῖ: ὁ χριστιανικὸς Ἑλληνισμὸς τῆς Ἀνατολῆς. Οἱ προφητεῖες – στὶς ὁποῖες πίστευε ἀκράδαντα ὁ Χρυσόστομος  παίρνουν σάρκα καὶ ὀστά. «Τὰ ὄνειρα
παίρνουνε ἐκδίκηση», ὅπως λέει ὁ ποιητής. Ὁ βαλὴς Σμύρνης Ραχμὴ βέης ἐκδιώκεται ὡς ὀργανωτὴς τῶν σφαγῶν τῆς Ἐρυθραίας καὶ στὴν Σμύρνη φθάνει θριαμβευτὴς ὁ Χρυσόστομος. Γεύεται τὴν πιὸ γλυκειὰ ὥρα τῆς ζωῆς του. Κι ὅμως ὁ μεγάθυμος ἀρχιερέας δὲν ζητεῖ ἐκδίκηση, ζητεῖ ὁμόνοια,
συναδέλφωση μὲ τοὺς σύνοικους πληθυσμούς. Ἀλλ’ οἱ Τοῦρκοι ἀπέστεργαν μίαν τέτοια πολιτική. Στὸ κήρυγμα τῆς ἀγάπης ἀπάντησαν μὲ τὸ κήρυγμα τοῦ φυλετικοῦ μίσους. Ὁ νέος βαλὴς Σμύρνης, ὁ ἐθνικιστὴς καὶ ὑπερφίαλος Νουρεντίν, λόγῳ τῆς στρατιωτικῆς ἐπιτυχίας ποὺ εἶχε σημειώσει κατὰ τῶν Ἄγγλων στὸ Κὸντ-ελ-Ἀμάρ, συνεργάζεται μὲ μυστικὲς ἐθνικιστικὲς ὀργανώσεις, διενεργεί στρατολογία, μοιράζει ὅπλα καὶ εἰσπράττει πιεστικὰ βαρεῖς πολεμικοὺς φόρους. Ὁ Χρυσόστομος διαμαρτύρεται γιὰ τὶς παρανομίες τοῦ βαλῆ καὶ μὲ ἐκτενὴ ἔκθεση τῶν παρανομιῶν του πρὸς τοὺς ἁρμοστὲς τῶν Δυνάμεων Κατοχῆς πέτυχε τὴν ἀνάκλησή του. Ὁ Νουρεντὶν δὲν λησμόνησε
τὴν προσβολὴ αὐτή. Τὴν ἀνταπέδωσε στὸ Χρυσόστομο μὲ τὴ συνήθη τουρκικὴ θηριωδία. Ἡ μεγάλη μέρα Τὴν 1η Μαΐου ὁ κυβερνήτης τοῦ ἐλλιμενισμένου στὸ λιμάνι τῆς Σμύρνης θωρηκτοῦ «Ἀβέρωφ» Ἠλ. Μαυρουδῆς ἔπαιρνε τὸ τηλεγράφημα τοῦ πρωθυπουργοῦ Βενιζέλου, τὸ ὁποῖο ἐπὶ αἰῶνες ὡς εὐαγγελισμό, περίμεναν οἱ Πανέλληνες: ἑλληνικὸς στρατὸς κατοχῆς ἀποβιβάζεται τὴν ἐπαύριο στὴν Σμύρνη. Μὲ ἄλλο τηλεγράφημα ὁ Βενιζέλος εἰδοποιοῦσε τὸν Χρυσόστομο. Ὁ Μητροπολίτης ἐκάλεσε
στὶς 4 μ.μ. δημογέροντες, ἐφόρους καὶ προκρίτους γιὰ νὰ τελέσει μεγάλον ἑσπερινὸ καὶ ν’ ἀναγγελθεῖ τὸ χαρμόσυνο γεγονός. Ἀλλὰ ἀφήνουμε τὴν Ἱστορία τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ νὰ ἐκθέσει μὲ τὴν ψυχρὴ στρατιωτικὴ γλώσσα τὸν κραδασμὸ καὶ τὸν παλμὸ τῆς μεγάλης ἐκείνης ὥρας. «Ἡ εἴδησις τῆς ἐπικειμένης καταλήψεως τῆς Σμύρνης ἐκ μέρους τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἀνεκοινώθη μόλις τὴν 16.00 ὑπὸ τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς ἑλληνικῆς ἀποστολῆς εἰς τὴν αἴθουσαν τῆς Μητροπόλεως. Ὁ Μητροπολίτης Χρυσόστομος  καὶ οἱ λοιποὶ ἱεράρχαι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἐφαίνοντο βαθύτατα συγκεκινημένοι. Ἔξω εἰς τὸν περίβολον τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, ὁ ἑλληνικὸς πληθυσμὸς ἀγωνιωδῶς ἀνέμενεν ν’ ἀκούση εἰδήσεις (...) Ἡ συγκίνησις καὶ ὁ ἐνθουσιασμός, ἅτινα ἐπεκράτησαν μετὰ τὸ πέρας τοῦ διαγγέλματος, εἶναι ἀνώτερα πάσης περιγραφῆς»

Σαράντου Καργάκου.