Κατά την μακραίωνα διάρκεια των σκληρών αγώνων των Ελλήνων, επανειλημμένως συγκροτήθηκαν Ιεροί Λόχοι. Δηλαδή στρατιωτικές μονάδες που τα κύρια χαρακτηριστικά τους ήταν ότι συγκροτήθηκαν από νέους που είχαν προσέλθει εθελουσίως. Η ιστορία των Ιερών Λόχων είναι Ιστορία θυσιών, σε κάποιες περιπτώσεις ολοκληρωτικών.
ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΘΗΒΑΙΩΝ
Ο πρώτος γνωστός Ιερός Λόχος είναι εκείνος που συγκροτήθηκε από 300 επίλεκτους νέους άντρες της αρχαίας Θήβας, το 379 π.Χ. Ήταν δημιούργημα του περίφημου στρατηγού Επαμεινώνδα και του Γοργία, όταν η πόλη ήταν κάτω από την εξουσία των Λακεδαιμονίων.
ThivaΟ Ιερός Λόχος των Θηβών ήταν μια από τις κορυφαίες πολεμικές μονάδες που έδρασαν στην Αρχαία Ελλάδα. Τα μέλη του προέρχονταν από τους πιο εξέχοντες νέους στα αθλητικά και ειδικά στην πάλη. Ήταν συνεχώς κάτω από εντατική εκπαίδευση και μονίμως υπό τα όπλα, με δημόσια δαπάνη.
Οι ιερολοχίτες συνδέονταν με δεσμούς φιλίας. Με τον όρκο τους μάλιστα να αγωνιστούν για τους υψηλούς σκοπούς της πατρίδας, χρησίμευσαν ως παράδειγμα αντρείας και πειθαρχίας και για τον υπόλοιπο στρατό.
Ο Ιερός Λόχος διακρίθηκε σε μάχες κατά των Σπαρτιατών, όπως εκείνη των Λεύκτρων. Τελικά στη Χαιρώνεια το 338, οι νεαροί Θηβαίοι του Ιερού Λόχου μαχόμενοι με ηρωισμό πέφτουν μέχρις ενός στο πεδίο της μάχης, δυστυχώς σε μια αδελφοκτόνο αντιπαράθεση, αντιμετωπίζοντας την φοβερή πολεμική μηχανή του Φιλίππου και έχοντας απέναντί τους τον Αλέξανδρο, επικεφαλής του μακεδονικού ιππικού.
ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗ
Δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, η ιδέα του Ιερού Λόχου βρίσκει μιμητές τους νέους που ακολούθησαν τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στο εγχείρημα της Επαναστάσεως στην Μολδοβλαχία.
Τον Μάρτιο του 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης συγκρότησε στη Φωξάνη, πόλη στα όρια της Μολδαβίας με τη Βλαχία, τον Ιερό Λόχο από τριακόσιους περίπου νέους, Έλληνες σπουδαστές του εξωτερικού, καθώς και των ελληνικών σχολών του Βουκουρεστίου και της Οδησσού που διηύθυνε ο μέγας διδάσκαλος του Γένους, ο Ηπειρώτης Γεώργιος Γεννάδιος.
Ο Γεννάδιος, μυημένος στη Φιλική Εταιρία, ανέλαβε τον ιερό ρόλο να προετοιμάσει τους μαθητές του για τον αγώνα αποτίναξης του τουρκικού ζυγού. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του μαθητή του Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή (1809-1892): «…και μας ωμίλησε περί της τύχης της Ελλάδος, ήτις ην άλλοτε η μήτηρ της δόξης και της ελευθερίας, επ’ εσχάτων δε κατέκειτο δούλη περιφρονουμένη, και ηυχήθη, μέχρις ου δάκρυα ανέβλησαν εις τους οφθαλμούς του…».
Flag1Flag2
Ο Ιερός Λόχος του Δραγατσανίου υπήρξε το πρώτο στρατιωτικά οργανωμένο τμήμα των επαναστατημένων Ελλήνων και το καμάρι του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Πίστευε ο Υψηλάντης πως οι νεαροί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του. Γι’ αυτό τους έδωσε το κλασικό όνομα του Ιερού Λόχου των Θηβών.
Battle«Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στρατολόγησεν εθελοντάς καί υπέρ τάς δύο χιλιάδας ευρισκομένους εν Ιασίω Έλληνας, εκ τών οποίων εσχημάτισεν εν μέρος, ονομάσαν αυτό Ιερόν Λόχον καί ενέδυσε μέ στολήν μελανήν, θέσας καί εις τό άκρον τού επί τής κεφαλής καλύμματος, τρίχωον σφαιροειδές σύμβολον ελευθερίας (κονκάρδαν) από χρώμα κόκκινον, κυανούν καί λευκόν, κατά δέ τό μέτωπον τού καλύμματος δύο οστά μέ κρανίον από άργυρον σημαίνοντα ελευθερίαν ή θάνατον… » (Ηλία Φωτεινού, Οι Άθλοι της εν Βλαχία Ελληνικής Επαναστάσεως, Λειψία 1846).
Η σημαία τους ήταν τρίχρωμη, το κόκκινο συμβόλιζε τον πατριωτισμό, το λευκό την αδελφοσύνη και το μαύρο τη θυσία. Στη μία πλευρά της σημαίας αναγραφόταν το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και υπήρχε η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην άλλη πλευρά υπήρχε η εικόνα του Φοίνικα αναγεννόμενου από τις φλόγες και αναγραφόταν ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ.
Διοικητής του Ιερού Λόχου διορίστηκε ο Γεώργιος Καντακουζηνός –  συνταγματάρχης του ιππικού στο Ρωσικό Στρατό – τον οποίο όμως ο Υψηλάντης σύντομα αντικατέστησε, και υπασπιστής ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας. Εκεί ήταν ως Χιλίαρχος και ο Γεώργιος Λασσάνης, από την Κοζάνη, υπασπιστής του Αλέξανδρου Υψηλάντη και πιστός σύντροφός του στις μάχες, στη φυλακή και μέχρι την ημέρα του θανάτου του.
Εκατόνταρχοι του Ιερού Λόχου ήταν ο Σπυρίδων Δρακούλης από την Ιθάκη, ο Κωνσταντινουπολίτης Δημήτριος Σούτσος, αδελφός του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου, ο Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης , ο Πελοποννήσιος Ανδρόνικος, ο Ρίζος από τα Ιωάννινα και ο Χιώτης Ιωάννης Κρόκιας.
Στην Φωξάνη, οι νεαροί σπουδαστές που δεν είχαν καμιά στρατιωτική εμπειρία άρχισαν να γυμνάζονται και να εκπαιδεύονται στην χρήση των όπλων και της λόγχης. Εκτός από πεζικό τμήμα, δημιουργήθηκε και ιππικό, με δαπάνες του Ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσου. Μετά το πέρας της εκπαιδεύσεως των Ιερολοχιτών, οργανώθηκε μεγαλοπρεπής τελευτή ορκωμοσίας τους στο ναό της πόλης. Ο Αρχηγός, Αλέξανδρος Υψηλάντης μίλησε με ενθουσιασμό και τους παρέδωσε τη Σημαία του Λόχου.
Στη συνέχεια παρήλασαν τραγουδώντας ένα πολεμικό θούριο, το οποίο είχε γράψει προ  20ετίας ο Αδαμάντιος Κοραής, για την «Ταξιαρχία των Ακροβολιστών της Ανατολής», των Ελλήνων δηλαδή που πολεμούσαν με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Αίγυπτο. Το ίδιο εμβατήριο  μαζί με το θούριο του Ρήγα τραγουδούσαν και κατά τη μάχη που έδωσαν στο Δραγατσάνι.
Η πρώτη μεγάλη μάχη που επιλέγει να δώσει ο Υψηλάντης, είναι στην κωμόπολη του Δραγατσανίου, όπου είναι εγκατεστημένη ισχυρή τουρκική φρουρά. Μετά από μία τριήμερη δύσκολη πορεία κάτω από πολύ κακές καιρικές συνθήκες, ο Ιερός Λόχος φτάνει απέναντι από το Δραγατσάνι όπου στρατοπεδεύει.
ιλΟι Ιερολοχίτες, με επικεφαλής τον Νικόλαο Υψηλάντη, πολέμησαν ηρωικά και έγραψαν μια ένδοξη σελίδα στη νεοελληνική ιστορία. Όμως μέσα στα λάθη και τις ατυχίες, αλλά και κάποιες προδοτικές ενέργειες εκείνης της επιχειρήσεως, υπέστησαν σημαντικές απώλειες. Είκοσι πέντε αξιωματικοί και 180 Ιερολοχίτες έπεσαν νεκροί, ενώ 37 αιχμαλωτίστηκαν και στάλθηκαν στο Βουκουρέστι κι από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκαν.
Στη κρίσιμη στιγμή της μάχης έφτασε ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο σημαντικότερος στρατιωτικός ηγήτορας του στρατεύματος του Υψηλάντη, ο οποίος διέσωσε τους υπόλοιπους, 136 συνολικά, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός τους Νικόλαος Υψηλάντης και ο υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ. Διέσωσε επίσης τη σημαία του Λόχου από το σημείο όπου είχε πέσει ο σημαιοφόρος.
GeorgakisOlympiosΠαλιός αρματολός στον Όλυμπο ο Γιωργάκης, είχε βοηθήσει τους Σέρβους στην επανάστασή τους του 1799, είχε πολεμήσει τους Τούρκους το 1805 στο πλευρό των Ρώσων – οι οποίοι του απένειμαν τον βαθμό του συνταγματάρχη – ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας από τους πρώτους και είχε χριστεί από τον Υψηλάντη αρχηγός του στρατού στη Βλαχία, πριν ακόμη ξεσπάσει η Επανάσταση. Μαζί του και ο Ιωάννης Φαρμάκης, οπλαρχηγός από τη Δυτική Μακεδονία.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου συνέταξε την τελευταία διαταγή του στις 8 Ιουνίου 1821, με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού του επιτελείου και εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου: «Σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων και του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχτήτε δι’ εμού τας ευχαριστήσεις των ομογενών σας!»
Στο κοιμητήριο του Δραγατσανίου στη Ρουμανία υπάρχει το Μνημείο των Πεσόντων Ιερολοχιτών. Των νέων οι οποίοι είχαν αφήσει τις σπουδές τους και την ασφάλεια των ευρωπαϊκών πόλεων, για να πολεμήσουν για μία ανεξάρτητη Ελλάδα.
Σε μίμηση αυτού του Ιερού Λόχου του Δραγατσανίου προτρέπει ο Ανδρέας Κάλβος στο ωραιότατο ποίημά του ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΛΟΧΟΝ, που ξεκινά με τον πολύ γνωστό στίχο:
Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μή σκορπίση
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.
Στο ποίημα αυτό ο Κάλβος καταλήγει, στις δύο τελευταίες στροφές του (την 13η και την 14η), αναφερόμενος σε κάθε μελλοντική μητέρα η οποία  «θέλει φέρειν τα τέκνα της, και δακρυχέουσα θέλει την ιεράν φιλήσειν κόνιν και ειπείν: τον ένδοξον Λόχον, τέκνα, μιμήσατε, Λόχον Ηρώων.
Μιμήσατε Λόχον Ηρώων! Στη διάρκεια των δεκαετιών που ακολούθησαν πολλοί νέοι θέλησαν να μιμηθούν τον Λόχον Ηρώων.
ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ (1877)
Στις 24 Απριλίου 1877, η Ρωσία κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έχοντας στο πλευρό της αρκετά βαλκανικά κράτη. Η ελληνική κυβέρνηση αντιδρά με καθυστέρηση, όμως οι Έλληνες βρίσκονται σε αναβρασμό βλέποντας τον πόλεμο αυτό μια ευκαιρία για να ελευθερωθούν οι υπόδουλοι Έλληνες της Θεσσαλίας, Ηπείρου και Μακεδονίας.
Έτσι, τον Ιούλιο του 1877 γεννιέται από κάποιους η ιδέα της αναβίωσης του ιστορικού Ιερού Λόχου της Θήβας με στόχο την συμμετοχή του στον αναμενόμενο απελευθερωτικό αγώνα. Η ιδέα βρήκε υποστηρικτές στη Θήβα και έγινε πραγματικότητα, ενώ το σθένος και ο πατριωτικός ενθουσιασμός των Θηβαίων σύντομα επηρέασε και άλλους Έλληνες, δημιουργώντας αντίστοιχους Ιερούς Λόχους, όπως αυτόν της Λαμίας ή των φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και αυτού της Πάτρας με την ονομασία «Αχαϊκός Λόχος».
Στις 21 Ιανουαρίου 1878 πραγματοποιείται η είσοδος των ελληνικών στρατευμάτων στη Θεσσαλία και πέντε μέρες αργότερα ο Ιερός Λόχος αναχωρεί από τη Θήβα. Λαμβάνει μέρος στις μάχες στον Πλάτανο, στα Φάρσαλα και στον Δομοκό, σε έναν μάταιο όμως αγώνα, αφού την ίδια περίοδο υπεγράφετο ανακωχή μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επιθυμούσαν την συνέχιση του πολέμου.
Ο «ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΚΡΗΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ»  
Το μήνυμα του Ιερούν Λόχου άκουσαν στις αρχές του 20ου αιώνα οι νέοι της Κρήτης. Το 1912 η Κρήτη βρίσκεται  υπό καθεστώς  ημιαυτονομίας. Ο πόθος για  ένωση με τη μητέρα Ελλάδα μεγάλος. Ήδη στη δεκαετία που είχε προηγηθεί οι νέοι της Κρήτης είχαν δώσει το «παρών», στον Μακεδονικό Αγώνα.  Ήταν το μεγαλύτερο τμήμα εθελοντών. Ξεπέρασαν τις τρεις χιλιάδες. Απ’ αυτούς, 700 δεν  γύρισαν ποτέ στη μεγαλόνησο.  Έμειναν στην μακεδονική γη.
sfragidaΤον Σεπτέμβριο του 1912 κηρύχθηκε  γενική επιστράτευση στην Κρήτη, μία ημέρα μετά την κήρυξή της στην Ελλάδα. Πέρα, όμως, από τους στρατεύσιμους Κρήτες υπήρξαν και εκατοντάδες άλλοι, οι οποίοι έσπευσαν να καταταγούν ως εθελοντές. Μεταξύ αυτών πολλοί φοιτητές, αλλά και τελειόφοιτοι μαθητές του Γυμνασίου.  Με την παρέμβαση των αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού που βρισκόντουσαν στην Κρήτη,  συγκροτήθηκε εθελοντικό σώμα από σπουδαστές και φοιτητές «οίτινες και πειθαρχικοί θα είναι ως ήσαν εις τα σχολεία και Πανεπιστήμιά των, αλλά γνωρίζουν και την αυτοθυσία και τον ηρωϊσμόν του λόχου του Δραγατσανίου και θα μιμηθούν τούτον έχοντες ως σημαίαν την σφραγίδαν που παρηγγέλθη η κατασκευή της…».
Οι  Κρήτες  φοιτητές  έδωσαν  στο   λόχο τους την επωνυμία «Ιερός  Λόχος Φοιτητών Κρητών – Δραγατσάνιον», ο οποίος ως έμβλημά του είχε μια νεκροκεφαλή με δύο μηριαία οστά χιαστί, σημεία της αυτοθυσίας που έπρεπε να δείχνουν κατά τη διάρκεια των μαχών. Ο Λόχος τους αριθμούσε 240 τρατιώτες και  27  βαθμοφόρους
Μετά από προσπάθειες και διευθετήσεις ήρθε και η προσωπική παρέμβαση του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, «δι’  ης  αγγέλλεται  αυτοίς  ότι επετράπη  δια Β. Διατάγματος η κατάταξις  εθελοντών.  Κατόπιν τούτου απεφασίσθη όπως οι δηλώσαντες συμμετοχήν δια την Φοιτητικήν φάλαγγα  μεταβώσι  εις Αθήνας και καταταχθώσιν εις τον Ελληνικόν στρατόν εν σώματι.»
Ο Ιερός Λόχος των Κρητών έλαβε μέρος στο μέτωπο της Ηπείρου και την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και αργότερο, κατά τον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ του Β’ΠΠ
Την προτροπή του Κάλβου την άκουσαν 130 χρόνια αργότερα οι νεαροί αξιωματικοί και ευέλπιδες, που θέλησαν να συνεχίσουν τον αγώνα, μετά την κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα. Το μαρτυρεί το θούριο του Λόχου που τελειώνει με αναφορά στο Δραγατσάνι:
Παράδειγμα το Δραγατσάνι ας είναι για μας φωτεινό
και άλλων ηρώων αγώνες, για τον Λόχον μας τον Ιερό.
Tsigante2Εκεί στη Μέση Ανατολή, μέσα σε εποχές δύσκολες, περίεργες, αλλόκοτες ίσως, με οξυμένα τα μίση και τα πάθη, συγκρότησαν τον Ιερό Λόχο. Με ηγήτορα τον θρυλικό συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντεέγραψαν σελίδες δόξας, στη Βόρεια Αφρική, μαχόμενοι στο πλευρό των συμμαχικών στρατευμάτων και στη συνέχεια απελευθερώνοντας ένα προς ένα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Μια χούφτα άνθρωποι αποφασισμένοι, με περίσσευμα ψυχής και σθένους, δεν δίστασαν να αφήσουν στην άκρη τους βαθμούς τους και να προσφέρουν τους εαυτούς τους, ως απλοί στρατιώτες. Τις τάξεις τους πύκνωσαν στη συνέχεια και άλλοι αξιωματικοί και οπλίτες.
Πολέμησαν κάτω από αντίξοες συνθήκες, ριψοκινδύνεψαν σε παράτολμες αποστολές, τόλμησαν εκεί που η λογική έλεγε ξεκάθαρα «όχι» και τα κατάφεραν, αντλώντας δύναμη και πίστη από τους ένδοξους προγόνους τους των Ιερών Λόχων. Αυτός ο νεότερος στην ελληνική Ιστορία, Ιερός Λόχος υπήρξε μάλλον ευτυχέστερος των προηγουμένων. Διότι είδε τις προσπάθειες και τους αγώνες του να δικαιώνονται, να φέρουν αποτέλεσμα. Την ελευθερία της υπόδουλης Πατρίδας.
* * *
Η ιδέα του Ιερού Λόχου εμπεριέχει όλα εκείνα τα υπέροχα, τα μεγάλα, τα μοναδικά, τα ηρωικά, τα εξωπραγματικά πολλές φορές. Που όμως είναι ευεξήγητα για όσους γνωρίζουν σε βάθος την ιδιοσυγκρασία, το φιλότιμο και τη «φτιασιά του Έλληνα. Το χρέος προς την Πατρίδα υπήρξε διαχρονικά η κινητήρια δύναμη των Ιερολοχιτών, οδηγός τους και φάρος στον αγώνα τους.
Οι εποχές αλλάζουν, οι άνθρωποι αλλάζουν, οι προτεραιότητες της καθημερινής ζωής αλλάζουν, το χρέος όμως προς την Πατρίδα παραμένει ίδιο, αναλλοίωτο και φοβερό. Όλα έπονται όταν οι στιγμές καλούν σε υπηρέτηση αυτού του χρέους.
13DEE
FlagIL
Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαχρονική ιδέα του Ιερού Λόχου και η φλόγα της προσφοράς που εκφράζει, δεν έπαψε να υπάρχει και συντηρείται. Την διατηρεί σήμερα αναμμένη ένας επίλεκτος σχηματισμός, επιπέδου ταξιαρχίας, του Ελληνικού Στρατού. Είναι η 13ηΔιοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων η οποία φέρει την ονομασία «Ιερός Λόχος», αντλώντας δύναμη από το παράδειγμα των προγενεστέρων Ιερολοχιτών. Εκεί φυλάσσεται και η σημαία του τελευταίου Ιερού Λόχου.
Δρ Ιωάννης Παρίσης
 
(Εισήγησή  στην Ημερίδα για τα 200  χρόνια από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας με γενικό θέμα: “Εθνο-ευεργεσία και Πατριωτικός Εταιρισμός στο διάβα της Ελληνικής Ιστορίας” – 12/9/2014)
Πηγή

0 Σχόλια